Vergrijzende samenleving: solidariteit

In een vergrijzende samenleving generaties verbinden. Welke solidariteit vraagt dat? Welke last kan de samenleving dragen, nu we verder vergrijzen? Hoe zorgen we dat we een goede oude dag voorziening houden, jongeren een goede jeugd hebben, volwassenen een productieve carrière kunnen hebben en ouderen een comfortabele oude dag? Dat vraagt om solidariteit tussen generaties. Solidariteit van ouderen naar de jongere generaties. En ook omgekeerd.

De mate van solidariteit zijn vragen die ouderen, volwassenen en kinderen zich moeten stellen. Een ongemakkelijk gesprek die generaties met elkaar moeten voeren. Het gaat niet om mijn recht op een goed pensioen, of het recht op mijn vrije weekend of het recht van kinderen op een moeder die thuis op ze wacht. Maar dan gaat het om de vraag, hoe wij het samen oplossen.

Want in de vergrijzende samenleving hebben we solidariteit en begrip nodig. Om welzijn voor alle generaties te behouden. Zodat er geen generatiekloof en polarisatie tussen generaties ontstaat. Maar we leven samen in een maatschappij.

De vergrijsde samenleving van de bleu zones

Ik flitste onlangs langs een stukje documentaire over bleu zones. Bleu zones zijn zeven plaatsen in de Wereld waar de meeste mensen boven de honderd worden. Ze worden zo oud, omdat ze op die plekken gezond en gelukkig leven. En zijn inspirerende plekken, om d vraag te stellen, hoe kunnen we zo oud worden.

In de documentaire en alles wat je hierover vindt, gaat de focus uit naar al die (bijna) honderd jarigen. Hoe kunnen we ze zo oud kunnen worden. Maar mij viel op, dat de honderd jarige zelf in de interviews aangaven, dat hun leven is voltooid. Hun toekomst is het overlijden. En ik zag hoeveel het in deze plaatsen vraagt van de solidariteit van alle jongeren en senioren in de bleu zone. Met liefde zorgen ze voor de 85-jarige, de 90-jarige en 100-jarige. Hun dagen zijn gevuld met liefde en mantelzorg voor hun ouderen.

Dat is mooi, geeft voldoening. Maar hun toekomst is zorg leveren voor iedereen die nog oud wordt.

Japan, de vergrijsde samenleving, Kyou -Dou,

Nergens ter wereld is de vergrijzing zo ver gevorderd als in Japan: 21 procent van de inwoners is nu ouder dan 65 jaar. Japan is intensief opzoek naar het inrichten van een nieuwe samenleving. Door het langer leven te omarmen, vanuit de grond van het hart. En de vergrijzing een onderdeel te maken van de samenleving Centraal staat het Japanse teken Kyou-Dou. Wat staat voor werk en aanmoediging.

Het langer actief zijn van ouderen, staat centraal in de groei naar een nieuwe samenleving. Het aanmoedigen en genieten van het langer actief en productief zijn, is een onderdeel van solidariteit in de Japanse vergrijzende samenleving. Iets wat in Europa nog in zijn kinderschoenen staat. Het vraagt om een andere visie op werk en pensioen.

Zwitserleven gevoel is niet solidair

We moeten weg van het verlangen naar het oude “Zwitserleven gevoel”. Of dat de wens van onze oude dag het Max verhaal “we zijn er bijna” is. Waarbij verlangen straks te stoppen met werken en met actieve senioren en de caravan reizen maken.

Als je langer actief omarmt, is pensioen een nieuwe carrière. De periode waarin je het nog kan, een “nieuwe” bijdrage kan leveren. Krijgen en geven we aandacht en waardering voor uitstel van het niet meer werken. Stoppen met mee doen aan de productiviteit, wordt dan iets waar we tegenop zien. Omdat het niet meer kan.

Zolang mogelijk actief en productief deelnemen aan de maatschappij, wordt dan waar we naar verlangen. Maar ook wat je waardering oplevert. Een streven om zo lang mogelijk mee te blijven doen aan de samenleving. Dat kan, maar hoeft niet letterlijk doorwerken te zijn. Er zijn zoveel manieren van actief deelnemen aan de maatschappij.

Het zorgen voor kleinkinderen, om de volgende generatie mannen en vrouwen de ruimte te geven carrière te maken, is heel direct actief zijn. Eindelijk die houten tafels maken, wat je altijd wilde doen. En deze verkopen op marktplaats.

De grote biologische moestuin maken, waar je voor alle bekenden en buren groenten in maakt en uitdeelt.

Maar we krijgen ook steeds meer gepensioneerden, waar een ouder nog van leeft. Die niet meer actief kan deelnemen. En de zorg voor je bejaarde moeder, combineren met het helpen van haar buurvrouw. Zo help je de thuiszorg. Neem je de mantelzorg over van kinderen op afstand.

Dus een nieuwe carrières beginnen via uitzendbureau 65Plus kan, langer voor de klas blijven staan kan, maar ook actief zijn in onbetaald werk, biedt een oplossing in de vergrijzende samenleving.

Solidariteit is waardering en productiviteit geven

Solidariteit is met elkaar te delen en te herverdelen. Met een sterk vergrijzende samenleving zullen ook jongere generaties solidair moeten zijn. Waar ouderen actief in stappen om te helpen, bijvoorbeeld in zorg en opvoeding, zullen de jongere generaties meer moeten werken.

Immers zal door de actieve bijdrage van ouderen, er meer ruimte vrijkomen voor jongeren om productief te zijn. Deze generaties zullen uit solidariteit, productiever moeten worden. Minder prat time en meer voltijds gaan werken. Zodat de economie kan blijven draaien en de kosten van de ouderenverzorging betaald kunnen wrden.

Want, hoe ouder we worden, hoe minder we kunnen bijdragen aan de samenleving. De meeste mensen die met pensioen gaan, zijn nog vitaal. Kunnen kleinkinderen voltijds opvangen en kunnen meerdere bejaarden verzorgen. Maar vanaf 75 neemt de vitaliteit en gezondheid snel af. En daarmee de actieve bijdrage af.

Dan moet de volgende generatie opstaan. Want hoe verder we van de 75 af omen, hoe minder mensen kunnen bijdragen en hoe meer verzorging ze zelf nodig hebben. En dus hoe meer kosten we maken.

Solidariteit, hoever kan deze gaan?

Maar ondanks Kyou-Dou, drukt de vergrijzing in Japan zwaar op de samenleving. De mantelzorg, het aantal mensen in de zorg, het bezoek aan ouders, grootouders en overgrootouders, drukt op het leven van de jongeren generaties. En hoewel iedereen gelukkig oud wil worden, de ouders zo lang mogelijk nabij wil houden, wil niemand tot last worden voor zijn kinderen.

Hoe kunnen we hier met elkaar mee omgaan?

Plan75, ethisch dilemma

Regisseur Chie Hakawaya stelt deze vraag in de Japanse Oscar inzending Plan75. Waar de film start met een cotroversieel statement, zelfmoord van een jongeren, die aandacht te vraagt voor de problemen van leven in een vergrijzende maatschappij.

De film stelt de controversiële vraag hoe de samenleving de last van vergrijzing kan dragen. Een goede oude dag voorziening vraagt solidariteit van alle generaties.

Plan75 geeft een fictieve oplossing. Ouderen krijgen in Japan vanaf 75 jaar niet alleen de mogelijkheid tot euthanasie, maar worden ook beloond met een comfortabele laatste periode en een op het oog liefdevolle persoonlijke begeleiding naar het eindpunt. En een kleine financiële bonus.

Zo worden ouderen gemotiveerd jongeren te ontlasten. De film is niet bedoeld om een oplossing te bieden. Maar wel om controversiële vragen te stellen. Hoever kan en wil je als samenleving gaan in het vragen om solidariteit?

De offers van oude generaties

Uit de Eskimo-folklore is het verhaal bekend, dat oude Eskimo’s zonder verzorging op een ijsschots hun dood zouden afwachten. Uit angst anderen tot last te zijn. Ik weet overigens niet of dit waar is.

Wel herinner ik mij een verhaal uit mijn jeugd van ons kindermeisje. Zij was de dochter van een arme keuterboer. Een arm boerengezin net na de tweede wereldoorlog in Oostenrijk. Haar oma woonde bij hun op de boerderij. Er was geen stromend water. Alleen een beek die langs het huis stroomde. De boerderij leverde nauwelijks voldoende eten en inkomen op, om van rond te komen. Met haar kinderen en kleinkinderen hielp oma in het huishouden. Oma verzorgde de kleinkinderen liefdevol, als de ouders op het land aan het werk waren.

Oma werd door de familie verzorgd toen ze ouder werd en niet meer kon helpen. Maar, om kleinkinderen een betere kans te geven op genoeg eten, ging ze in de winternacht naar buiten en vroor dood.

Een leven dat, op een harde wijze, bestond uit vrijwillige keuzen van solidariteit tussen generaties. Oma vond dat zij haar rol vervuld had in het samen leven. Solidariteit tussen generaties is van alle tijden

Hoe verder met de vergrijzende samenleving.

Wij zullen niet naar de samenleving van Eskimo’s gaan. En ook bejaarden niet gaan verleiden uit het leven te stappen. Maar wat kunnen we wel? Een mooiere en langere actieve bijdrage aan de samenleving. Voorbereiden aan een nieuwe carrière op je oude dag. Niet alleen op het strand zitten, maar ook in de strandtent werken.

Met de vergrijzing die verder zal doorgroeien, moeten we met elkaar het ongemakkelijke gesprek niet uit de weg gaan. Maar hoe eerder we het gesprek voeren over, hoe verder we weg kunnen blijven van polarisatie. Hoe eerder we kunnen starten anders samen te leven. En hoe we de solidariteit tussen generaties kunnen verdelen.

Want mijnpensioen is ook maatschappelijk een wijpensioen. Waarin we samen solidair willen zijn.